การพัฒนาสิทธิการมีทนายความในคดีอาญา กรณีศึกษาทนายความแห่งรัฐ

Abstract

การศึกษาครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาแนวคิดทฤษฎีเกี่ยวกับสิทธิการมีทนายความในคดีอาญาโดยรัฐจัดหาให้ (2) ศึกษามาตรการกฎหมายและวิเคราะห์เกี่ยวกับสิทธิการมีทนายความในคดีอาญาโดยรัฐจัดหาให้ โดยวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ผลการศึกษาพบว่า (1) สิทธิการมีทนายความโดยรัฐจัดหาให้ เป็นหลักประกันสิทธิขั้นต่ำของผู้ต้องหาและจำเลยในคดีอาญา ที่มีผลมาจากหลักสันนิษฐานไว้ก่อนว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ หลักประธานในคดี และหลักอาวุธที่เท่าเทียม (2) ทนายความที่รัฐจัดหาให้ตามกฎหมายของประเทศไทยดำรงอยู่ในฐานะทนายความขอแรง ในสังกัดสภาทนายความในพระบรมราชูปถัมภ์ โดยได้รับค่าตอบแทนในระบบเหมาจ่ายเป็นรายคดี ไม่ได้มีฐานะเป็นเจ้าหน้าที่ของรัฐตามระบบทนายความแห่งรัฐแต่อย่างใด อันแตกต่างไปจากระบบทนายความของสหราชอาณาจักร กล่าวคือ กฎหมายจัดระบบทนายความที่รัฐจัดหาให้ออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่ (1) ประเภททนายความแห่งรัฐที่มีฐานะเป็นเจ้าหน้าที่รัฐ และผ่านการอบรมจากเนติบัณฑิตยสภา โดยจะได้รับสิทธิสวัสดิการค่าตอบแทนในลักษณะเช่นเดียวกับเจ้าหน้าที่ตำรวจพนักงานอัยการ และผู้พิพากษา (2) ประเภททนายความวิชาชีพอิสระ สังกัดสำนักงานทนายความเอกชน ซึ่งรัฐจะอาศัยการว่าจ้างตามสัญญาเพื่อรับผิดชอบเป็นทนายความตามกรณีคดีไป (3) ผู้ศึกษามีข้อเสนอแนะ ดังนี้ ก) การรับรองสิทธิการมีทนายความโดยรัฐจัดหาให้ให้เป็นไปในระบบบังคับ ข) การตราพระราชบัญญัติการจัดหาทนายความให้แก่ผู้ต้องหาและจำเลยในคดีอาญาโดยรัฐ พ.ศ. 2567 ค) ให้มีคณะกรรมการจัดหาทนายความให้แก่ผู้ต้องหาและจำเลยในคดีอาญา และ ง) ให้มีระบบทนายความแห่งรัฐและระบบทนายความประจำคดี